Lawenda

Lawenda potrafi upiększać, leczyć a nawet pomagać w gotowaniu. Wielu kojarzy się z Francją charakterystycznymi fioletowo-błękitnymi polami. W Polsce także można uprawiać lawendę w ogrodach. Co prawda wymaga pracy, czyli: przycinania, wyboru odpowiedniego miejsca, jednak umiejętnie pielęgnowana ładnie się rozrasta, pięknie wygląda i pachnie. Lawenda ma wartości nie tylko jako roślina ozdobna. Zasuszona może być elementem suchych kompozycji lub saszetek zapachowych chroniących zawartość szaf przed molami. A w domowej apteczce stać się składnikiem leczniczych herbatek, łagodzących migrenę i stres, a w kuchni dodatkiem do potraw (listki lawendy można używać jako przyprawy do baraniny i dziczyzny). W naszym kraju uprawia się  głównie lawendę wąskolistną (Lavandula officianalis). Naturalne siedliska znajdują się na słonecznych wyżynach i kamienistych stokach w krajach Europy Południowej. Lawenda to zimozielona krzewinka o wąziutkich srebrzystych listkach i kwiatach zebranych w kłosy. Kwiaty zależnie od odmiany są w kolorach od ciemnych, fioletowo niebieskich, przez jaśniejsze do różowych i białych. Kwitnienie trwa od czerwca do października. Lawenda ma cieniutkie, rozgałęzione, drewniejące u podstawy łodygi tworzące zwarte kępy rosnące do wysokości 40 – 60 cm.

Odmiany lawendy 

• „Hidcote” – odmiana lawendy o bardzo intensywnym, fioletowoniebieskim kolorze kwiatów, kontrastującym z szaroniebieskimi liśćmi.

• „Munstead” – fioletowe kwiaty i długie kłosy, odmiana lawendy o bardzo kompaktowym pokroju.

• „Dworf Blue” – niska odmiana lawendy do 40 cm o sztywnych pędach, polecana na obwódki.

• „Alba” – kwiaty białe, odmiana lawendy dorastająca do 50 cm.

• „Rosea” – kwiaty jasnoróżowe, odmiana lawendy osiągająca wysokość ok. 35 cm.

• Lawenda pośrednia (Lavandula x intermedia), zwana potocznie holenderską. Ma większe i bardziej wysrebrzone liście niż lawenda wąskolistna, również bardziej okazałe kwiatostany, może jednak wymarzać.

• Lawenda francuska (Lavandula stoechas) to niski zimozielony dorastający do 50 cm. Kwiaty są różowofioletowe, zakończone długimi listkami przykwiatowymi. Kwitnie na przełomie maja i czerwca. W naszych warunkach uznawana jest za roślinę sezonową (mało odporna na mróz).

Uprawa lawendy

Uprawiając lawendę warto pamiętać o tym, że potrzebuje ona ciepła. Najodpowiedniejsze będzie dla niej stanowisko słoneczne. Do uprawy lawendy potrzebne jest dobrze zdrenowane, przepuszczalne podłoże, najlepiej z dużą zawartością wapnia (wapnujemy dolomitem). Jeśli lawenda ma być posadzona w glebie słabo przepuszczalnej na dno dołka wsypujemy drenaż. Lawenda nie lubi podmokłego gruntu. Lepiej sadzić ją tam, gdzie jest za sucho niż zbyt mokro. Do uprawy w naszej strefie klimatycznej trzeba wybierać odmiany mrozoodporne.

Przycinanie lawendy

Pielęgnacja lawendy nie jest zbyt skomplikowana, aby ładnie się prezentowała i dobrze rosła trzeba ja przycinać. Młode, nierozkrzewione rośliny skraca się o połowę w pierwszym roku wzrostu. To sprawia, że lawendy wypuszczają  wiele nowych pędów u podstawy, tworząc gęstą koronę. Wczesną wiosną przycina się chore lub złamane gałązki lawendy. Pozostałe przycina się tak, aby nadać roślinie regularny kształt i pobudzić powstawanie nowych pędów. Przycięcie starszych roślin zbyt nisko (zbyt blisko ziemi) może spowodować, że roślina nie wypuści już nowych pędów i krzaczek obumrze. Późny latem tuż po kwitnieniu tnie się zaschnięte kwiatostany wraz z 5 centymetrowym fragmentem pędu (rośliny zbyt późno przycięte gorzej zimują). Lawenda ma małe wymagania jeżeli chodzi o nawożenie, ale co roku wiosną  warto rozsypać wokół rośliny cienką warstwę kompostu.

Zimowanie lawendy

Surowe, bezśnieżne zimy lawenda może przemarzać, dlatego warto wiedzieć jak odpowiednio ją zabezpieczyć, żeby bez problemu udało jej się przezimować. Jesienią dół lawendy warto obsypać kompostem (wiosną nadmiar usuwamy), słomą lub suchymi liśćmi (tak jak róże), a koronę okryć stroiszem. Roślinę zabezpieczamy dopiero, gdy temperatura spadnie poniżej zera, a ziemia zamarznie. Lawendy uprawiane w doniczkach lepiej przenieść do widnego, ale chłodnego pomieszczenia i w ten sposób zimować.

Rozmnażanie lawendy

Lawendę rozmnaża się bez problemu z nasion. W tym przypadku nie usuwamy kwiatostanów jesienią. Możemy spodziewać się samosiewu – rośliny kiełkują wiosną następnego roku, nasiona muszą być poddane stratyfikacji, czyli działania niskiej temperatury. Nasiona możemy również wysiać wczesną wiosną, uprzednio przez około 2 miesiące przechowując je w temperaturze ok. 4 stopni. Następnie wysiewamy je do doniczek z wilgotnym, przepuszczalnym podłożem.Najszybciej rozmnaża się lawendę przez odkłady. Kilka najniższych pędów należy wczesną wiosną przygiąć do ziemi, zakotwiczyć przy pomocy zagiętego drutu lub rozwidlonych patyków i obsypać żyzną ziemią. Pędy odkładu przywiązuje się do palika, aby ukorzeniona nowa roślinka od razu była w pionie, a nie płożyła się po ziemi. Jesienią lawenda jest już ukorzeniona, sadzonkę należy wykopać, odciąć od rośliny matecznej i posadzić w wybranym miejscu.

Lawendę możemy rozmnażać również ukorzeniając krótkie fragmenty łodyg pozyskiwanych w sierpniu podczas wycinania suchych już kwiatostanów. Używając nożyc do żywopłotu często zdarza się, że wycinamy też pędy, które nie kwitły. Wykorzystujemy tylko te dłuższe co najmniej 5-cio centymetrowe. Przygotowujemy doniczkę wypełnioną wilgotnym podłożem, usuwamy z łodyg dolne listki, moczymy w ukorzeniaczu do roślin półzdrewnialych. Przez około 1 miesiąc sadzonki trzymamy w półcieniu pod przykryciem z folii, zwracając uwagę, żeby nie rozwinęła się pleśń (wietrzenie). Na zimę doniczki należy przenieść do chłodnego, ale nie poniżej 0 stopni, widnego pomieszczenia. Na wiosnę rośliny się ukorzenią nowe przyrosty należy skrócić o połowę, aby się rozkrzewiły.

Zastosowanie lawendy

Lawenda w ogrodach najlepiej prezentuje się w dużych grupach, tworząc delikatne, niebieskie chmurki. Dobrze komponuje się na słonecznych rabatach z innymi bylinami o podobnych wymaganiach. Jest podstawowym gatunkiem sadzonym na rabatach żwirowych wraz z innymi roślinami aromatycznymi lub w ogrodach skalnych. Można ją zastosować do kształtowania niskich, kwitnących obwódek. Sadzona jest wzdłuż ścieżek ogrodowych, ławek czy altan. Często w klasycznych ogrodach stosuje się lawendę, łącząc ją z różami. Jest to także roślina przyciągająca motyle i atrakcyjna dla licznie odwiedzających ją pszczół i trzmieli. Olejek lawendowy pozyskiwany od stuleci od lawendy wąskolistnej i ma zastosowanie zarówno w produkcji perfum, mydeł jak i wielu naturalnych leków o działaniu uspokajającym czy nasennym.