Często postrzegamy cieniste zakątki ogrodu jako nasze utrapienie, żyjąc w przekonaniu że rośliny niechętnie tam rosną. W takich miejscach warto jest wykorzystać byliny cieniolubne, które zaadaptowały się do życia w ciemniejszych miejscach i w takim środowisku najlepiej się czują, przez co odwdzięczają się bujnym wzrostem i obfitym kwitnieniem. Nie można tu jednak pominąć roślin pośrednich, które akceptują warunki życia zarówno w cieniu jak i w miejscu słonecznym. Byliny cieniolubne są bardzo cenne ze względu na ich walory estetyczne. Byliny cieniolubne różnią się między sobą wysokością, pokrojem, kształtem i barwą liści, ich fakturą, terminem kwitnienia i kwiatami oraz sposobem rozrastania się. Cechy te uwzględniamy przy doborze poszczególnych gatunków, dzięki którym nasz ogród będzie atrakcyjny przez cały rok. Warto jest sięgnąć po byliny cieniolubne, które będą zdobiły działkę przez coroczne odradzanie się. W ten sposób zaoszczędzimy swój cenny czas.
Wybór bylin cieniolubnych
W trakcie wyboru roślin do cienia ważnym kryterium, które należy wziąć pod uwagę są ich 
wymagania. Z całą pewnością należy zwrócić uwagę na jakość gleby: żyzność, wilgotność, przepuszczalność i odczyn. Byliny cieniolubne najlepiej jest dobierać do panujących warunków siedliska wg ich wymagań. Często usiłujemy zmusić byliny aby rosły na stanowiskach, które im zupełnie nie odpowiadają. W efekcie rośliny marnieją a my jesteśmy rozczarowani. Dlatego warto poznać i uwrażliwić się na ich potrzeby, wymagania, a dopiero później dokonywać wyboru bylin cieniolubnych do naszego ogrodu, jeśli chcemy uzyskać zamierzony efekt wizualny.
Polecane byliny cieniolubne
Polecaną do ogrodu byliną cieniolubną jest z całą pewnością funkia (Hosta), znana ze swych pięknych okazałych liści, ułożonych regularnie w rozetach tworzących barwną fontannę. Zadowala się ona przeciętnymi warunkami glebowymi, takie jak średnio wilgotne, próchniczne i żyzne podłoże. U większości odmian funki liście są kształtu sercowatego, rozmaicie wybarwione. Na wyróżnienie niewątpliwie zasługuje selekt ‘Dance with Me’ o złocistych liściach z nieregularnym zielonym marginesem, zmieniające zabarwienie. Nieco odwrotnieu ‘Blue Ivory’ gdzie intensywnie niebieskie centrum kontrastuje z kremową obwódką. Zupełnie nową odsłonę tego gatunku ukazuje ‘White Feather’ gdzie pozbawione chlorofilu liście mają barwę biało-kremową, które w miarę upływu czasu zazieleniają się a tylko nerwy liścia pozostają przy pierwotnym zabarwieniu. Niektóre odmiany mają blaszki wydłużone i ostro zakończone, jak dwubarwna ‘Lakeside Dragonfly’. To zaledwie kilka spośród ogromnej kolekcji, która ciągle jest wzbogacana w nowe, fantazyjne selekty.
Gatunek tej byliny cieniolubnej daje możliwość stworzenia ciekawej rabaty nie tylko pod względem kolorystycznym, ale także daje duży wybór jeśli chodzi o rozmiary roślin. Unikatowa miniaturka, którą celnie odzwierciedla nazwa „niebieskie uszy myszy” (‘Blue Mouse Ears’), osiąga zaledwie 15 cm wysokości, przy 30 cm szerokości. Zaś dla kontrastu giganty tworzy ‘Big Dady’ o matowych niebieskich liściach, dorastający do 90 cm wysokości i 120 cm średnicy. Ponad rozetami od czerwca do sierpnia unoszą się piękne kwiatostany zbudowane z piętrowo ułożonych dzwoneczków w kolorachod białego po lawendowy zależnie od odmiany.
Byliny cieniolubne -ciekawe gatunki
Kolejną polecaną byliną cieniolubną są żurawki (Heuchera) i ich siostry żuraweczki (Heucherella), w ostatnim czasie bardzo modne i popularne.
Tworzą zwarte kępy złożone z barwnych, często wzorzystych lub obrzeżonych liści, które są główną ozdobą tych roślin. Rozmaite pod względem kształtu i wielkości. Karbowane i powcinane u ciemnopurpurowej z bladym połyskiem odmiany ‘Can Can’. Tworząca złocisto-rdzawą kaskadę dzięki swemu płożącemu pokrojowi ‘Gold Cascade’. Zachwycająca ‘Solar Eclipse’, której czerwono-brązowawe liście rozświetlają i wyraziście wyodrębniają kształt złocisto-limonkowe brzegi blaszek. Od maja do samej jesieni ponad liśćmi pojawiają się luźne skupiska drobnych różowawych dzwoneczków w kolorze białym po różowy, które są dodatkowym atutem tych roślin.
Gatunkiem cenionym za atrakcyjność liści, tym razem sercokształtnych jest brunnera wielkolistna (Brunnera macrophylla), która jest polecana do zacienionych miejsc w ogrodzie. Charakteryzuje się bardziej stonowanymi barwami niż żurawka, ale jest nie mniej warta uwagi. Szczególnie ze względu na ogromne liście, które tworzą regularną półkulę. które odmiany ‘Variagata’ są otoczone białą dość szeroką, nieregularną obwódką. Zaś u ‘Jack Frost’ o srebrzystym ornamencie, brzegi, nerwy blaszki liściowej i ich nasada pozostają zielone. Przepiękne drobne, subtelne kwiatuszki jakby skradzione niezapominajkom dodają uroku roślinie zanim rozwiną się liście. Doskonale prezentuje się zarówno posadzona pojedynczo jak i w grupie.
Rodzaje bylin cieniolubnych
Polecaną byliną cieniolubną jest również hakonechloa smukła (Hakonechloa macra), która nieco ożywi kompozycję. Wygląda niczym „żółta trawa” o zwiewnym i pokładającym się pokroju, co zawdzięcza wiotkim długim listkom przypominającym liście bambusa. Mogą być one w biało-złote prążki u odmiany ‘Aureola’, zaś podobna do niej – rzadko spotykana -‘Naomi’ zmienia swoje oblicze jesienią, kiedy to częściowo przebarwia się na purpurowo czerwony kolor. Jednolicie złociste kopuły tworzy ‘All Gold’. Aby jednak wydobyć jak najbardziej intensywne liście zabarwienie, należy roślinom zapewnić półcieniste stanowisko.
Do przedstawicieli najniższego piętra, które również są polecane i żyją w tych samych warunkach co poprzednicy należą między innymi gatunki: jasnota plamista, barwinek mniejszy i tojeść rozesłana. Wszystkie są bylinami, które tworzą barwne dywany utrudniające rozwój chwastów, uzupełniają kompozycje a także wypełniają brzegi rabat. Pierwszy z nich – jasnota plamista (Lamium maculatum) – to długo kwitnąca bylina cieniolubna o ozdobnych, delikatnych liściach. Tworzy 20 cm dywan zadarniający powierzchnie po posadzeniu roślin w grupy po 3-10 sztuk/m2. Wiadomo że im większe zagęszczenie, tym szybciej uzyskamy gęsto pokrytą po
wierzchnię. Ciekawą okrywę można utworzyć dzięki odmianie ‘Silver Beacon’ o srebrzystych liściach z delikatnym zielonym marginesem, które od kwietnia aż do lipca harmonizują z blado różowymi kwiatami.
Gatunki roślin cieniolubnych
Kolejnym polecanym gatunkiem cieniolubnym jest barwin
ek (Vinca). Jego pełzające pędy dotrą do każdego zakamarku, który prędko zostanie pokryty zielonymi listkami. Niezwykle malowniczo prezentuje się odmiana ‘Illumination’ która ożywi każde ponure miejsce. Jej złociste liście z zielonkawą obwódką doskonale współgrają na zasadzie kontrastu z fioletem kwiatów pojawiających się masowo w maju i czerwcu.
Należy też wspomnieć o jeszcze dwóch bardzo ważnych zaletach barwinka: jest całkowicie mrozoodporny i nie zrzuca liści na zimę w przeciwieństwie do większości roślin. A więc jest atrakcyjny o każdej porze roku!
Polecaną byliną cieniolubną, uniwersalną pod względem zastosowania, towarzyszącą nam od dawien dawna jest tojeść rozesłana. Regularnie rozłożone pędy rozrastające się poziomo do długości 50 cm razem z liśćmi tworzą niziutkie, zwarte dywany. Należy zapewnić jej stanowisko półcieniste sprzyjające wydobyciu intensywnego wybarwienia, ponieważ w silnym zacienieniu liście stają się wyblakłe. Do tworzenia kontrastowych zestawień z wyższymi roślinami idealnie nadaje się odmiana ‘Aurea’ o złocistych liściach.
Wybieramy rośliny cieniolubne do ogrodu
Z powodzeniem sprawdza się w ogrodach skalnych i murkach kwiatowych, które ociekają w pełzające ku dołowi pędy. Jest rośliną strefy bagiennej, wiec można wykorzystać ją do aranżacji brzegów oczka wodnego. W bliskim otoczeniu zbiorników wodnych gdzie panuje widny półcień polecane są również liliowce, uważane za jedne z najpiękniejszych bylin. Ich olśniewające różnobarwne kielichy kwiatowe zdobią ogrody aż do jesieni.
Wyższe piętro roślin tworzą takie gatunki bylin cieniolubnych jak świecznica (Cimicifuga) , języczka (Ligularia) oraz parzydło (Aruncus). Niezwykłym rarytasem jest tu świecznica ‘Black Negligee’ tworząca ciemnopurpurowe tło z karp powcinanych liści, które są rozświetlane dzięki okazałym jasnym płomieniom śnieżnobiałych kwiatostanów.
Wyżej wymienione gatunki bylin cieniolubnych są polecane do sadzenia w wyeksponowanych miejscach ogrodu i stanowią tam ciekawy akcent barwny i pokrojowy ze względu na piękne liście i kwiatostany. Ich miniaturowe odmiany poszerzają zastosowanie tych roślin o małe ogrody. Mogą też tworzyć barwne ściany dla niższych kontrastujących form roślin lub być uzupełnieniem kompozycji dla wielu cieniolubnych bylin.
